De economische verleidingen zijn (te) groot en waarom ethisch ondernemen daarbij cruciaal is

Onlangs zag ik een journalistieke video over de tabaksindustrie. Ze beloofden te werken aan een ‘rookvrije’ generatie. Dit doen ze door te investeren in smaakvolle vapers, nicotinepleisters, en zelfs long-ziekenhuizen. Het lijkt nobel, maar de werkelijkheid is anders. Vapen is inderdaad niet hetzelfde als roken, maar de industrie verschuift simpelweg de focus. Het businessmodel blijft gericht op verslaving. Dit laat zien hoe informatie kan worden verdraaid om zakelijke belangen te dienen.

Ik begrijp dat bedrijven veranderen en nieuwe businessmodellen omarmen. Continuïteit is immers het doel van elke organisatie. Toch worstel ik met de wetenschap dat deze tabaksproducenten bewust kiezen voor een model dat mensen ziek en verslaafd maakt. Ze creëren geen ‘rookvrije’ maar een ‘nicotine-verslaafde’ generatie.

Deze tabaksproducenten doen als bedrijf niet ‘het goede’ voor hun klant. Ze blijven werken aan een ‘nicotine-verslaafde’ generatie, ze vergiftigen.

Omdat het mag

Worden er ethische, morele, discussies in de directiekamer gevoerd? De tabaksindustrie is slechts een van de vele voorbeelden. Denk ook aan de Big Tech met zijn verslavende algoritmes, AI en reclame. De voedingsindustrie die ultra-bewerkt voedsel produceert. De bio-industrie met zijn gruwelijke levend-veetransporten over de hele wereld. Industrieën die willens en wetens PFAS in het water lozen omdat de omgevingsvergunning daar ruimte voor biedt. Supermarktondernemers die tabakszaken openen om het verkoopverbod in supermarkten te omzeilen.

Deze industrieën nemen bewust beslissingen die schadelijk zijn omdat de wet het toelaat. Maar waarom maken ze die keuzes?

Omdat het kan? …omdat het mag?

Ethisch ondernemen: balanceren tussen winst en waarde

Ethisch ondernemen is niet eenvoudig. De verleiding om geld te verdienen is groot. Leidinggevenden moeten belangen afwegen, inclusief economische overwegingen. Maar niet alléén de economische. Geld verdienen kan niet het enige doel zijn. Ondernemingen moeten ook waarde toevoegen aan medewerkers, klanten, milieu en de samenleving. En ja, dat zal soms schuren. Belangen kunnen tegenstrijdig zijn.

Hoe maak je als bedrijf de juiste afweging tussen winst, continuïteit of de dreiging van neergang, en maatschappelijke verantwoordelijkheid?

Dit vereist een balans tussen eigenbelang en het welzijn van de buitenwereld. Je zal moeten zoeken naar een win-win. Als mens en organisatie heb je nu eenmaal impact op de buitenwereld, en daar gaat verantwoordelijkheid mee samen.

Waarde creëren, niet afnemen

Elke organisatie zou zich moeten richten op waardecreatie voor klanten. Geld verdienen volgt dan vanzelf als resultaat van een gezonde bedrijfsvoering. Wat ik niet wil is belerend zijn tegen bedrijven, maar samen creatief zoeken naar de oneindige mogelijkheden voor de gezonde en duurzame toekomst.

Soms moet je daar ook wat voor loslaten of afbreken. Simpelweg ergens mee stoppen. Sterker nog, ik denk dat je met integer ondernemen en je werkelijk verbinden met de omgeving serieus goed geld kan verdienen.

Ethisch ondernemen kan je organisatie sterk verbeteren. Het zorgt ervoor dat goede mensen bij je willen werken, klanten terugkomen, en leveranciers met je willen samenwerken. Integriteit loont. Draagt jouw organisatie werkelijk bij en is het voedend aan de omgeving? Of put jouw organisatie uit, of sterker nog, is het giftig?

Waarom ethische dilemma’s niet genegeerd kunnen worden in de directiekamer

Zowat iedere dag komen er bedreigingen en verleidingen op je pad. Welke beslissingen neem je dan als directie en professional? Heb je heldere principes om oplossingen te beoordelen? Bob Boot noemt dit het menselijke vermogen tot ethisch onderscheidingsvermogen, je innerlijk kompas. Alleen omdat iets mag en kan, betekent niet dat je het ook moet doen.

De kunst is om nieuwsgierig te zijn naar andere invalshoeken en mogelijkheden. Bias kan leiden tot tunnelvisie. Zoom uit om het grotere plaatje te zien, en zoom in op details als dat nodig is.

Waarop zoom je uit? Neem de context van de organisatie erbij en onderzoek op wie of wat jouw beslissing invloed heeft. Daarna zoom je pas in om te verdiepen in de afwegingsmogelijkheden: doe je als professional ‘het goede’ voor je organisatie, mens, milieu en samenleving, of is er sprake van schurende verantwoordelijkheden?

Reflectievragen

Draagt jouw organisatie werkelijk bij, of is wat ze doen schadelijk?

Heb je ooit een besluit genomen waarbij je een dilemma ervaarde tussen economie en ecologie? Wat waren je afwegingen en de effecten?

Bronnen en verder lezen?

Wat doet jouw organisatie om de wereld iets beter te maken? Meet je social handprint

• Nieuwe bedrijfsmodellen voor de tabaksector
• NRC-artikelen (abonnement)
  • Volg een kalverenreis uit Ierland : Eyes on Animals volgt trucks vol kalveren die vanuit Ierland naar het vasteland komen.
  • Fout Braziliaans rundvlees en ontbossing van de Amazone: Zo belandt fout Braziliaans rundvlees toch op een Nederlands bord
  • 3M loost schadelijke PFAS in de Westerschelde – en heeft daarvoor een eeuwigdurende vergunning
• Supermarktondernemers die tabakszaken openen om het verkoopverbod in supermarkten te omzeilen: https://www.tabaknee.nl/  
• Lees hier meer verhalen: https://www.moreleambitie.nl/verhalen