In het 1e blog https://missionmatters.nl/iemand-zijn-hoe-bruikbaar-is-dit-boek/ schrijf ik over de vragen die ik wilde beantwoorden.
Vorming in je kinderjaren
De persoonlijke vorming van een individu begint al in de kinderjaren. Door ouders, docenten en andere volwassenen. Je vormt door ervaringen in familie en het gezin van herkomst, gezondheid, school, vrienden en hobby’s, vervulling of tekorten. Maar ook door omgevingsfactoren zoals (geo)politiek, muzikale invloeden, technologie en digitalisering, oorlog of vrede, religie en economische omstandigheden.
Deze bagage dragen medewerkers met zich mee, lang voordat ze de eerste werkdrempel overgaan. Maar zijn ze ethisch, moreel, goed gevormd als mens, om als medewerker effectief voor jouw organisatie te werken? Kunnen ze in lastige situaties principiele keuzes maken?
Filosofie voor persoonlijke vorming – de theorie van een moreel kompas ontwikkelen
Eerst wat dieper in op de achtergrond van de persoonlijke vormingstheorie. Joep Dohmen introduceert enkele termen die me lieten duizelen: bestaansethiek, Bildung, Levenskunst en Persoonlijke vormingsleer.
Bestaansethiek wil antwoord geven op de klassieke vragen “”Hoe behoor ik te leven, zonder anderen te schaden? ” en “Wat is voor mij een zinvol leven binnen een goede samenleving?” Mensen die jongeren en ouderen hierbij begeleiden zijn dus vormers, de pijlers waarop je mensen vormt is de vormingsleer.
Centraal in de vormingsleer van Joep Dohmen staan de individuele persoon en zijn/haar mogelijkheden om op bewuste wijze een vrij en verantwoord leven te leiden. Aldus de flaptekst.
Persoonlijke vorming van jongeren heet Bildung. Bildung is begeleide zelfvorming, en de kerntaak voor een leraar is nu juist dat hij in en tijdens zijn onderwijs het spreken en zwijgen, het denken, het oordelen, willen en voelen, het samenwerken, beslissen en handelen van de leerling op tal van manieren begeleidt. Persoonlijke vorming van ouderen noemt men levenskunst. Bron: pagina 192
Oftewel, in mijn eigen woorden, je ontwikkelt gaandeweg dus wel of geen moreel kompas in je leven door de mensen die je begeleiden. Stel ik vervang de quote door bedrijftermen. “Zelfvorming is de kerntaak voor een manager, hij/zij begeleid tijdens het werk het spreken en zwijgen, het denken, het oordelen, willen en voelen, het samenwerken, beslissen en handelen van de medewerkers op tal van manieren.”
Werkervaringen hebben mij gevormd, en mijn werkgevers hebben me geleid in principieel werken. Het heeft me gevormd tot wie ik ben. In mijn eerste bijbaantje, als huishoudelijk hulp, leerde ik gulheid kennen, iets wat ik niet eerder had ervaren. De mevrouw was gul in aandacht en in kleine, spontane extraatjes. Ik heb haar mijn loyaliteit gegeven en ruim 4 jaar bij haar gewerkt. Later, toen een collega mij complimenteerde met mijn vrijgevigheid, voelde ik me trots. Dat heb ik van mijn mevrouw geleerd.
Zou persoonlijke vorming ook betere medewerkers opleveren, en dus betere resultaten?
Is persoonlijke vorming via het werk nuttig?
Terug naar het nut van persoonlijke vorming. Joep Dohmen heeft het dan over actorschap. Actorschap is de wil en mogelijkheid om zelf vorm te geven aan je eigen leven.
Persoonlijke vormingsfilosofie kan een inspiratie worden om zelf opnieuw te beginnen, Om het eigen actorschap te oefenen….. om de eigen kwetsbaarheid beter te verdragen. Om weer een authentiek moreel engagement te ontwikkelen. Kortom: om iets beter het eigen leven te kunnen bepalen op weg naar een zinvol leven…. Hoe je zelf kunt filosoferen te midden van – en samen met anderen.
De managers in mijn beginjaren hebben me opgeleid met sterke principes, zoals eerlijkheid, integriteit en vriendelijkheid. Ze wilden niet alleen resultaten behalen, maar ook bewust handelen in de manier waarop, en met wat voor soort medewerkers. Ze leerde mij geen trucjes, maar wel op welke morele gronden ik besluiten kan nemen, hoe we als collega’s met elkaar omgaan en wat respect voor klanten is. Pijlers tot op de dag van vandaag in de manier waarop ik nu teams begeleid.
Levenslang actorschap oefenen
Mijn broer gaf een pakkend voorbeeld van actorschap tijdens een familiebijeenkomst. Toen onze vader klaagde over het “woke-gedoe” en beweerde dat hij niets meer mocht zeggen, reageerde mijn broer op een wijze en uitdagende manier. Hij nodigde mijn vader uit om bewust na te denken over zijn woorden en intenties, en om verantwoordelijkheid te nemen voor zijn uitspraken.
Dohmen: Voor zowel jongeren als ouderen is het van belang om hun speelruimte te ontdekken. Jongeren ontdekken hun actor-zijn en denken dan al gauw dat alles kan. Ouderen dreigen te vergeten dat ze actor zijn en zien geen nieuwe wegen meer.
Het bracht een interessante discussie op gang over zelfreflectie, eigenaarschap en jezelf verhouden tot anderen. Hoewel dit niet gemakkelijk was voor mijn vader, zette het ons allemaal aan het denken. Zelfreflectie en eigenaarschap zijn vaardigheden die niet altijd vanzelfsprekend worden aangeleerd, maar mijn broer en ik hebben ze later in ons leven toch weten te verwerven.
Werken geeft een zinvol bestaan
In de samenleving zie ik een trend richting quiet quitting1, het streven naar het ideaal van The 4-hour Work week, de jacht op snel rijk worden met cryptobeleggingen en het ideaal van passief inkomen. Werk lijkt hierbij slechts gereduceerd te worden tot louter een geldstroom zonder veel inspanning te doen ‘om te kunnen leven’. Deze trend wordt vaak aangemoedigd door sociale media-advertenties en influencers die hierover kletsen aan een (gehuurd) zwembad in een zonnig oord.
Ik vroeg op LinkedIn of mensen in mijn netwerk enkele voorbeelden hebben van managers die vormend waren.
“In de tijd dat ik bij het weekblad Voetbal International werkte was Johan Derksen hoofdredacteur. Ik denk niet dat hij het zelf weet, maar hij gaf mij vertrouwen. Ik mocht daar allerlei redactionele dingen doen zonder dat ik daar een opleiding voor had. Ik werkte daar slechts om de avondpabo te kunnen bekostigen. Hij stuurde mij op pad naar voetbalclubs, tv-producenten, voetballers, persconferenties…en ik vond het doodeng. Maar ik ging, en deed het. Mijn vertrouwen en durf groeide. Hij heeft daaraan bijgedragen. Overigens, bij aankomst stuurde hij me ook de stad in om even een sateetje of een zak snoep voor ‘m te halen, dat dan ook wel weer. “Want je moet wel even met beide voeten op de grond blijven staan”.
Peggy van Loon, Haptotherapeut
Werk is veel meer dan alleen geld verdienen. Werk gaat ook over jezelf ontwikkelen, menselijk contact, het leren van een vak, het maken en herstellen van fouten, grenzen opzoeken en ruimte nemen, het opbouwen van zelfvertrouwen, het omgaan met conflicten en het aanpakken van dilemma’s.
Werk draait er ook om dat je als medewerker of ondernemer waarde leert toe te voegen. Johan de Jong schreef mij:
“Mijnheer Diender was mijn eerste baas en leermeester. Ik was 17 en werkte in de horeca. Die avond draaide we samen een partij voor 35 mensen. Met het zweet op mijn voorhoofd was ik bezig met het dessert. In een onbewaakt ogenblik tik ik per ongeluk een hele stapel dessertbordjes om. Meneer Diender brult uit de keuken: “Johan! Hier komen! Nu! Met deemoedig en gebogen hoofd loop ik naar hem toe. Mijnheer Diender vraagt mij: Hoeveel verdien je per uur? Hevig geschrokken door de vraag stamel ik “6 gulden mijnheer. ” Waarop Diender antwoordt: Met terugwerkende kracht krijg je 6,5 gulden, en nu weer aan het werk! Mijnheer Diender is voor mij een man die mij zag staan, en mij waardeerde. Die mij essentiële en vormende levenslessen leerde over welkom, gastheerschap en het horeca-vak. De herinneringen aan meneer Diender zijn mij zeer dierbaar.”
Johan de Jong, Eigenaar Academie voor Systemisch Mensenwerk
In onze (digitale) samenleving, waar eenzaamheid steeds meer voorkomt, biedt werk een uitstekende context voor sociale interactie, zelfreflectie en persoonlijke groei. Het is een omgeving waarin je leert omgaan met anderen, jezelf beter leert kennen en ontdekt wat voor jou belangrijk is. Werk stelt je in staat om je grenzen te begrijpen, karakter te tonen en heldere keuzes te maken in dat wat jij belangrijk vindt. En daar zijn begeleidende managers cruciaal bij.
Managers, medewerkers en resultaatgerichtheid
Managers vormen medewerkers, medewerkers vormen teams, teams vormen resultaat. Laten we eens kijken naar de betekenis van pesoonsvorming, en hoe dit van toepassing is op het nut van persoonlijke vorming op de werkvloer:
- het juiste moment kiezen om te spreken of te zwijgen kan een wereld van verschil maken in vergaderingen.
- Heb jij leren denken over je eigen denkproces? Edward De Bono schrijft over denkprocessen en MBTI geeft veel inzicht over je persoonlijke voorkeuren tussen introverte en extraverte functies. Inzicht in hoe jezelf denkt en voelt, geeft je de mogelijkheid om je duidelijker naar een ander uit te drukken.
- Oordeelsvorming: Een goed onderbouwde mening draagt bij aan betere besluitvorming en meer inclusie in bedrijven.
- Willen en voelen. Het helder kunnen uiten van behoeften, motivatie en emoties draagt bij aan een sociaal veilige en constructieve werkomgeving.
- Samenwerken. Dit is de basis van teams. Hoe verhouden mensen zich tot die ander? Omgaan met verschillen en het omarmen van imperfecties zijn essentieel voor effectieve teamdynamiek.
- Beslissen en handelen. We doen dit de hele dag, keuzes maken in wat we doen. Een bewust en principieel besluitvormingsproces helpt bij het realiseren van doelen en het omgaan met fouten.
Ik heb het geluk gehad in mijn leven met managers te mogen werken die veel tijd en energie hebben gestoken in mijn persoonlijke vorming. Een belangrijke les die ik ooit heb geleerd, was van mijn directeur:
Angelique, je zegt dat je je keuze baseert omdat het niet goed voelt. Je vertrouwt op je gevoel bij het maken van keuzes, en dat respecteer ik. Probeer echter je gevoelens eens uitgebreider onder woorden te brengen, zodat je beter begrijpt waarom iets niet goed voelt. Als je dat met mij deelt, kan ik je beter volgen en leer je jezelf beter kennen.
Dit was een appèl op mijn actorschap, mijn zelfkennis en mijn uitdrukkingsvaardigheid.
Verbeter je medewerkers, begin bij jezelf
Hoe scoor jij als medewerker binnen jouw organisatie op deze genoemde competenties? Als manager is zelfkennis cruciaal om een voorbeeld te zijn voor de eerdergenoemde punten, maar ken jij jouw morele kompas? Steven Covey noemde dit principes.
Door een helder principieel kader te hebben, wordt het nemen van beslissingen eenvoudiger. De stap van principes naar gedrag is dan makkelijk te maken.
Vorming als managementvaardigheid
Als je gedrag in lijn is met een helder moreel kompas, ben je een betrouwbare manager, zelfs een rolmodel of charismatisch leider. Of medewerkers jou willen volgen, hangt natuurlijk ook af van hun persoonlijke waarden.
Een voorbeeld uit mijn eigen ervaring. De vaardigheid om mijn gevoel onder woorden te brengen heb ik van huis uit niet meegekregen. “Niet huilen maar doorgaan”, was ons familiemotto, net als: Wie voor een dubbeltje geboren is, wordt nooit een kwartje”. Mijn morele persoonlijkheid heb ik vooral ontwikkeld door te werken met gevormde mensen, studies en boeken. Maar ook door persoonlijke avonturen aan te durven gaan, zoals ondernemer worden of alleen op vakantie. Ik durfde steeds ongewenste patronen te doorbreken, mijn onhebbelijkheden onder ogen te zien en af te leren, en soms af te wijken van de familiewaarden. Zo krijg ik steeds meer inzicht op wie ik wel en niet ben. Zo krijg ik steeds meer inzicht in wie ik ben en wie ik niet ben, wat ik kan, wil of moet doen, en vooral ook wat niet. Ik ben niet perfect, en dat is helemaal oké zoals het is.
Om een goede manager, leermeester en mentor te zijn, zal je een natuurlijke interesse in mensen moeten hebben. Vormingsleer, of levenskunst, kan hierbij een waardevol instrument zijn. Managers hebben veel invloed op hun medewerkers. Wat weer van invloed is op het gebruik van talenten, persoonlijke- en teamontwikkeling, en uiteindelijk op de resultaten.
Hoe kunnen managers hier mee verder?
Samenvattend: persoonlijke vorming is dus het bijbrengen van ‘het spreken en zwijgen, het denken, het oordelen, willen en voelen, het samenwerken, beslissen en handelen’ van de medewerker. Hieraan werken is zowel gunstig voor het bedrijf als voor de medewerkers zelf.
Een manager kan een belangrijke rol spelen in deze persoonlijke vorming door zelf een helder moreel kompas te ontwikkelen en daarnaar te handelen. Vormingsleer kan een basis vormen voor dit kompas. Managers stimuleren, coachen en zijn mentor bij de ontwikkeling van menselijk kapitaal, voor zowel jongeren èn ouderen.
Lees mee over hoe mensen zich in deze post-industrialisatie maatschappij goed kunnen vormen en karakter kunnen ontwikkelen en hoe wij het vertalen naar individuen, managers en organisaties.
Mis de volgende blogs niet over hoe en waarop zou je kunnen vormen. De eerste pijler is zelfkennis ontwikkelen in de vormingsleer van Dohmen. Schrijf je via LinkedIn in voor de Minds-that-Matters en ontvang een melding in je email.
